W połowie wakacji 2019 roku sochaczewscy policjanci przenieśli się do długo wyczekiwanej nowej komendy przy ul. 1 Maja. Tym samym opuścili budynek, który służył im za siedzibę od przynajmniej 50 lat.
Dawna komenda przy ul. Warszawskiej 23 mieściła się w budynku, który powstał jako kamienica mieszkalna i nie był przystosowany do potrzeb policji. Daty wybudowania kamienicy nie udało nam się ustalić. Wiadomo na pewno, że jej fragmenty uwiecznione zostały na zdjęciach z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, a wzmianki o mieszkających tam ludziach pochodzą nawet z lat 20. XX w.
Pierwsi właściciele
Pierwszymi znanymi właścicielami kamienicy byli członkowie pochodzącej z Niemiec rodziny Prause. Tuż przed wojną Juliusz Prause wraz ze swoim bratem Alfredem prowadzili na parterze tej kamienicy piekarnię.
Z „Pocztu Burmistrzów Sochaczewa” Bogusława Kwiatkowskiego dowiadujemy się, że Juliusz Prause przeszedł do historii naszego miasta, gdy tuż po wybuchu wojny został mianowany komisarycznie burmistrzem Sochaczewa. O jego działalności świadczą liczne zachowane dokumenty. To Prause sporządził zachowaną do dzisiaj listę sklepów, których właścicielami byli Żydzi, zwracał się do Rady Żydowskiej o wyznaczenie robotników do prac porządkowych, informował poprzez obwieszczenia o zapisach na kartki żywnościowe, to on podał do publicznej wiadomości informację o utworzeniu, a następnie poszerzeniu żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej (getta) w Sochaczewie w 1941 roku.
Prause cieszył się przy tym dobrą opinią wśród podległych urzędników, jako człowiek uczciwy i dobroduszny. W 1942 roku władze niemieckie dokonały zmiany na stanowisku burmistrza. Polegała ona na przeniesieniu Juliusza Prause do Żyrardowa, a tamtejszego burmistrza do Sochaczewa. 14 marca 1943 roku Prause został wyznaczony do odbycia służby wojskowej w Wehrmachcie i trafił na front wschodni, czego powodem mógł być fakt, że niezbyt gorliwie angażował się w akcje skierowane przeciwko Polakom.
Policyjne archiwa
Co ciekawe, rok 1942 figuruje w archiwach policyjnych jako data wybudowania dotychczasowej siedziby sochaczewskiej komendy. Te same archiwa datują oficjalne przekazanie budynku pod siedzibę milicji na rok 1962. Istnieje tam też wzmianka, że w roku 1993 budynek został rozbudowany.
Faktycznie przed rokiem 1942 kamienica przy Warszawskiej już istniała. Przed wojną siedzibą sochaczewskiej policji był budynek przy 1 Maja 19 (ówczesna ul. Piłsudskiego), w którym dziś mieści się bank Pekao S.A. Pracujący tam funkcjonariusze otrzymali tuż po wybuchu II wojny światowej rozkaz ewakuacji na wschód, gdzie mieli stawić się do walki z agresją radziecką. Ich miejsce zajęła Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa, czyli tzw. „policja granatowa”, organa policyjne będące częścią administracji III Rzeszy.
Jak wynika z opracowania Leszka Nawrockiego „Z dziejów Policji na terenie powiatu sochaczewskiego”, okupant sukcesywnie zwiększał liczbę funkcjonariuszy służących w powiecie sochaczewskim. W 1942 roku wzrosła ona do 158 i dotychczasowa siedziba stała się najpewniej niewystarczająca, co uzasadniało przeniesienie policji do budynku przy Warszawskiej 23. Jak już wiemy, przeprowadzka zbiegła się z przeniesieniem do Żyrardowa jej ówczesnych właścicieli - rodziny Prause.
Policja była tam od zawsze
Właściwie wszyscy żyjący dziś w Sochaczewie seniorzy są zgodni, że odkąd sięgają pamięcią milicja, a potem policja, mieściła się przy Warszawskiej. Ani jedni, ani drudzy niewiele mieli wspólnego z organami powołanymi przez okupanta, zresztą „granatową policję” ostatecznie zlikwidowano Dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 15 sierpnia 1944. Na podstawie Manifestu Lipcowego z października tegoż roku powołana została Milicja Obywatelska, z tym że w szeregi MO nie mogli wchodzić „ policjanci granatowi”. Zasilili ją głównie działacze PPR i PPS, byli partyzanci z Armii Ludowej i Gwardii Ludowej, żołnierze Wojska Polskiego, oraz częściowo członkowie AK – zatem jedynym co łączyło obie formacje był budynek przy ul. Warszawskiej.
Formalnie Milicja Obywatelska zajęła opisywany budynek w 1962 roku. Trudno jednak sobie wyobrazić, żeby przez prawie 20 lat nie istniała w Sochaczewie żadna formacja porządkowa. W 1975 roku, działająca przy Warszawskiej Komenda Powiatowa MO została przemianowana na Komendę Rejonową MO. 6 kwietnia 1990 roku Milicja Obywatelska została rozwiązana, na jej miejsce powołano Policję, ale siedziba się nie zmieniła. Od 1 stycznia 1999 roku, po kolejnej reformie administracyjnej, budynek stał się siedzibą Komendy Powiatowej Policji. Tę funkcję pełnił aż do lipca tego roku. Obecnie kamienica przy ul. Warszawskiej znajduje się w zasobach Skarbu Państwa i nie ma jeszcze planów co do jej dalszego wykorzystania.